Bağda Yaz Budamaları

Bağlarda kalite arttırma yöntemlerinden olan yaz budamaları; Asmaların yapraklı olduğu dönemde yapılan, sürgünlerin tamamını veya bir kısmını, yaprakların, koltuk ve dip sürgünlerinin, salkımların çıkarılması işlemine verilen genel isimdir. Yeşil budama asma verim ve gelişmesine, ürün kalitesine, olgunluk seyrine ve hatta izleyen yıllarda da asmaya etkileri olmaktadır. Yeşil budama uygulamaları genel olarak şu amaçlarla yapılır;
- Ürün kalitesini arttırmak(bilezik alma,salkım ve tane seyreltme gibi)
- Asmalarda büyüme ve gelişmeyi kontrol altına alarak daha iyi odunlaşma ve rüzgar zararından korunma sağlar(tepe ve uç alma ile).
- Daha sağlıklı kuvvetli gelişme sağlamak(obur alma,seyreltme, v.s. ile)
- Sıcak bölgelerde koltuk sürgünleri ile asmayı güneşten korumak(tepe ve uç alma ile)
- Nemli ekolojilerde omcaların iç kısımlarını açarak salkımların ışık ve havadan daha iyi yararlanmasını sağlamak(filiz,koltuk ve yaprak alma ile)

Yeşil budama adı altında yapılan işlemler ve amaçları şunlardır;

Uç alma: Yeşil budama olarak en fazla yapılan işlemdir. Sürgün ucunun belli bir kısmının kesilip atılması olayıdır. Sürgünün derin bir kısmının çıkarılması "tepe alma" olarak adlandırılır. Çiçeklenmeden hemen önce veya çiçeklenme başlangıcında yapılan uç alma ile salkımların daha iyi beslenmesi ve sonuçta daha iyi ve fazla tane tutumu sağlanır. Ancak erken zamanda ve sert yapılan uç alma sonucu koltuk sürgünleri oluşur. Koltukların alınması durumunda da asma baskı altında tutulmuş olur ve işçilik artar. Rüzgar etkisine karşı veya kültürel işlemleri engellememesi amacıylada uç alma yapılır. En uygun uç alma zamanı ,sürgünlerin 40-45 cm olduğu zamandır ve uçtan 7-15 cm lik kısım kesilip atılır. Bazı ülkelerde uç alma makine ile yapılır. Aşı sürgünlerinde de ana sürgün ve koltuk sürgünleri istenilen uzunluğa geldiği zaman odunlaşma için uç alma yapılır. Uzun budanan asmalarda yedeklerden çıkan sürgünlerin uçları alınmamalı veya geç-hafif uç alma yapılmalıdır. Tepe alma için en uygun dönem, sürgünlerin yaklaşık 90-100 cm uzunluk kazandıkları dönemdir. Uç ve tepe alma uygulamalarının verim ve kaliteyi olumlu yönde etkilediği bilinmesine rağmen koltuk sürgünü oluşumunu uyararak gölgeleme sonucu olgunluğu geciktirdiği de bilinmektedir.
Koltuk Alma: Ana sürgünün yaprak koltuklarından çıkan sürgünler koltuk olarak adlandırılır. Dengeli budanmış asmalar koltuk oluşturmaz. Ancak sert uç alma sonucu koltuklar kuvvetli gelişir. Koltuk alma aşı terbiyesinde önemlidir. Nemli bölgelerde özellikle kuvvetli gelişen asmalarda Koltuk alma mümkün olduğu kadar erken yapılmalıdır. Sıcak bölgelerde bu koltukların bir kısmı bırakılarak bitkiler güneşin zararlı etkilerinden korunurlar.
Yaprak Alma: Uç almadan sonra en çok uygulanan yeşil budamadır. Olgun yaprakların çıkarılması olayıdır. Asma yaprağının açılıştan 30-40 gün sonra tam büyüklüğünü alır ve karbonhidrat üretimi yönünden en etkin duruma gelir. Sonra yaşlanma başlar. Özellikle sofralık çeşitlerde renk oluşumu için salkımın güneş görmesi için yaşlı yaprakların çıkarılması gerekir.Nemli yörelerde ve kuvvetli gelişen asmalarda asma tacının iç kısmındaki ve salkım çevresindeki yaprakların çıkarılması,iyi havalanma ve ilaçların iç kısımlara daha iyi işlemesi sonucu hastalık kontrolü kolaylaşır. Özellikle dişi çiçekli çeşitlerde salkım çevresindeki yaprakların çıkarılması ile daha iyi tozlanma olacağından tane tutumu artar. Çavuş gibi büyük ve sert yaprakları olan çeşitlerde bu durum daha da önem kazanır. Yaprak çıkarma işlemini fazla erken yapmamalıdır, eğer daha koruk halinde salkımlar direk güneş ışığına maruz bırakılırsa tane kabukları sertleşmeye, iyi büyüyememeye ve güneş yanığı olmaya başlar. Bu nedenle seyreltme üzüm tanelerinin normal iriliğini aldığı ve üzerinin mumsu tabaka ile kaplandığı dönemde yaprakların ¼ ü çıkarılarak yapılır. Öncelikle salkım çevresindeki yaşlı olan ve içte kalan yaprakların çıkarılması gerekir. Böylece verim,tane ,salkım ağırlıkları ve olgunlaşma arttırılır. Daha ağır yaprak alma verim olgunlaşmayı olumsuz yönde etkiler.
Dip Sürgün Alma: Aşılı asmalarda dip sürgünler(anaçtan çıkan) odunlaşmadan temizlenmelidir. Aksi halde boğaz kökleri oluşmuşsa asmanın zayıflamasına hatta aşının atılmasına neden olur. Filiz ve Obur Alma: Salkımsız sürgünlerin çıkarılması filiz alma yaşlı kısımlardan çıkan sürgünlerin çıkarılması da obur alma olarak adlandırılır. Sürgün sıkışıklığını azaltmak için bu işlemler son salkımların görünmesinden hemen sonra yapılmalıdır. Daha sonra asmayı zayıflatıcı etkisi olur. Yenileme çubuğu olarak ilkbahar son donlarından sonra kullanılması gerekebilir. Bu durumda bu sürgünlerin uygun yerlerde bırakılması gerekir.
Çiçek Salkımı ve Salkım Seyreltmesi: Çiçek salkımlarının doğuştan kısa bir süre sonra dipten koparılması işleme çiçek salkımı seyreltmedir. Seyrek, uzun ve dağınık salkım oluşturan Yuvarlak ve Sultani çekirdeksiz, İskenderiye Misketi, H. Misketi, Kozak beyazı, Hönüsü ve Çavuş gibi çeşitlerde uygulanır. Böylece bırakılan salkımlar daha düzgün ve gelişir ve salkımı daha iyi doldururSalkım seyreltme işleminde ise özellikle sofralık çeşitlerde omca üzerinde fazla görünen salkımların tane tutumundan hemen sonra tane irilik ve kalitesini arttırmak, erken olgunlaşmayı sağlamak,hasat sırasında zedelenmeyi en aza indirmek amacıyla kesilip atılmasıdır.
Tane Seyreltme: Salkımların uç taraflarının veya kanatlarının, yada fazla sık olan bölümlerinin kesilmesi suretiyle yapılır. Tane tutumunun hemen ardından yapılarak salkımların hangi tarafının seyreltileceği daha iyi görülebilir. Büyük ve sık salkım oluşturan çeşitlerle bilezik alma yapılan bağlardaki kuvvetli gelişen salkımlara ve GA3 uygulanan bağlarda uygulanır. Salkımların fazla iri olması engellenirken tanenin iri ve kaliteli olması sağlanır. Bu işlem ince ve özel uçlu makaslarla yapılarak elle yapılan seyreltmedeki zararlar önlenir.
Bilezik Alma: Asmanın gövde ve kolları ile bir yaşlı dalları ve sürgünleri 3-6 mm genişliğindeki kabuk ve floemin özel yapılmış çift ağızlı bıçak ve penselerle çıkarılması işlemidir. Bu işlem özellikle çekirdeksiz çeşitlerde çiçeklenme zamanı uygulanarak seyrek ve küçük taneli salkımların tane tutumu ve iriliği arttırılmaktadır. Bilezik alma çok erken yapıldığı takdirde çok sık tane tutumuna neden olmakta renklenme ve şeker birikimi engellenmektedir. Bu durumda salkım seyreltmesi ile durum dengelenmelidir.
İlk yıl tane tutumundaki bilezik almanın tane ağırlığını arttırdığı ve ben düşmenin başlangıcındaki bilezik almanın ilk hasatta TSÇKM yi arttırdığı belirtilmektedir. Ayrıca Trakya İlkeren gibi bazı erkenci çeşitlerde tane iriliği açısından tane tutumundaki bilezik almanın omca gelişmesini olumsuz yönde etkileyebilmesi nedeniyle ben düşmede yapılan bilezik almanın da yararlı olacağı söylenebilir.